Talo Ku Socota Golayaasha Qaranka, Axsaabta Iyo Dadweynaha Somaliland

Talo Ku Socota Golayaasha Qaranka, Axsaabta Iyo Dadweynaha Somaliland
Dr.Cabdi Aw Dahir cali — Burao, Somaliland — 26 June, 2006
--------------------------------------------------------------------------------

Waxaan hambalyo, iyo salaanba u soo jeedinayaa ummadda reer somalilanad
meelkasta oo ay joogaan munaasibada 26ka juun awggeed..waxaan ilaahay inooga
beryayaa sannadkaa sannadkiisa �bash-bash iyo barwaaqo Halkan waxaan maanta
doonayaa �in aan fikirkayga iyo talooyinkaygaba kaga soo jeediyo qodobo aan
u arko inay leeyihiin mudnaan siyaasadeed ,dhaqaale,iyo sharciyadeedba, iyo
sidii wax looga qaban lahaa:
1) �Arrimaha isukordhinta golaha guurtida, ee golaha wakiiladuna ay cod
aqlabiyad �ah ku diideen �iyo sidii loo heli lahaa xal dhinacyada oo dhan
wada qanciya ,sharcigana waafaqsan, iyo talo soo jeedin ku saabsan qodobada
asaasiga u ah xeerka doorashooyinka golaha guurtida ee soo socda
2) �Sicir bararka shiidaalka, iyo saamaynta uu ku yeeshay danaha guud ee
dadweynaha iyo nolol maalmeedkooda, iyo doorka looga baahanyahay Total iyo
maamulkaba.

3) Safarrada badan ee debedda ee madaxweynaha iyo midhodhalkooda.

4) Isbeddellada �siyaasadeed ee caalamiga iyo goboleed ee mandaqada ku soo
kordhay ee ay sababtay dagaaladii ka dhacay mogaadisho iyo agagaargeedu iyo
saameynta ay ku yeelan karto Somaliland.
5) Wadashaqaynta sharciyeed ee u dhaxaysa golaha fulinta ee madaxweynuhu
hoggaamiyo,iyo golaha wakiilada ee shirguddoonku hoggaamiyo.
6) �Halkay marayso,iyo isbeddelka ku yimi �arrimaha beriga Somaliland
muddadii u dhaxeysay 2002-2006, iyo sidee xal dhab ah oo waara loogu heli
karaa.
7) Talo iyo farriin ku socota dadweynaha,Axsaabta, iyo golayaasha qaranka
sidii laysugu habayn lahaa �isbeddel dhab ah oo horumarineed oo ummaddan
lagu hago oo ka duwan qaabkan iyo maamulkan manta jira. Inta ka horreysana
dastuurka la furo lana saxo halkii u baahan.

Haddaba qodbada aan kor ku soo ururiyay aan waxoogaa faahfaahin ah ka
bixiyo, kuna bilaabo sidatan:

b) Walaalayaal,'' Golihii Guurtida ayaa afar sanadood u kordhiyay isla
golihii guurtida'' maaha arrin sharciga waafaqsan ,xataa maaha arrin lagu
masanuunin karo wax sharci �u eg. Iska daa sharciye ee caqligu ma suurayn
karo. Siyaad Barre oo ahaa keligii talis aad u gurracan markuu wax sidaas oo
kale ah qolo wax ugu madhoodhaynaayo, �qolo kale ayuu ku odhan jiray farta u
taaga .Tani iyadu sharci darro way ka tagtay ee waa ugub taariikhheed '
guurtidii ayaa u kordhisay guurtidii.' �Golaha wakiiladu waxay qaadeen
go�aankii �loo baahnaa , waxaana ku soo dabaasheen sharciyadii.,
talooyinkaygana xagga dambe ayaan kaga darsan doonaa.

t)Shiidaalku waa badeecad aad u muhiim ah(strategic item) ay ku dhisantahay
waqtigan casriga ah dhammaan nolol maalmeedka qof kasta.Sababtoo ah wuxuu
saameeyaa dhammaan badeecadaha ,iyo adeegyada kale. Biyihii la cabaayay,
raashinkii la cunaanaayyay, dawadii , laydhkii, gaadiidkii la raacaayay, mid
yar, mid weyn iyo mid bas ahba, telelefoonadii, adeegyadii bulshada, iwm.
Wax uu dhaafayaa ma jiro. Muddadii uu talalada hayay mudane Daahir Riyaale
sideed jeer ayaa maamulkiisa iyo Total �kordhiyeen qiimaha shidaalka.
Qof og iyo qof aan ogeynba, arrinkanu wuxuu noloshii ummadda u saameeyay
sidii abaartii ''Debadheer'' ,oo dabkii qoysaska u shidnaa midna wuu
bakhtiiyay, midna bakhti ayuu ku dhawyahay. Mana u arko in uu yahay arrin ku
dhammaan kara suaalo Golaha wakiilado weydiiyaan Agaasimaha guud ee
ganacsiga oo aan wax badan ka ogayn, kana beddeli Karin, iyo hadal afka
baarkiisa ah oo shuruudo ku dabran oo ah cid weliba way keeni kartaa. Balse
go�aan uu qaato madaxweyne Riyaale, oo qiimaha uu caadigiisii ku soo celiyo
,waxay dhab ahaan soo celin kartaa nolosha boqolaal kun oo qoys oo reer
Somaliland ah oo sicir bararkaas shiidaalku toos noloshoodii wax u yeelay,
xaalad adagna ku jira. �Madaxweyne, arrinkaasu maaha mid aad garan �weydo,
ka hadli weydo , yeelina weydo.

j) Madaxweynuhu wuxuu u baxaa safaro badan. �lixdii bilood ee u dambeeyay oo
keliya afar jeer ayuu baxay. Markuu tegaayo , afhayeenka madaxtooyadu wuxuu
sheegaa in madaxweynuhu �helay �martiqaad rasmi ah. Ujeeddada socdaalkuna ay
tahay arrimaha siyaasadeed oo lug ku leh qadiyada Somaliland. Markuu
madaxweynuhu soo noqdo, isagoo �difaac ka muuqdo �ayuu qolka nasashada ee
garoonka, saxaafadda inta badan ugu sheegaa in ay heshiisyo la soo geleen
shirkado ganacsi, ama wuxuu yidhaahdaa waa sir. Afartaa sannadoodna
shirkadahaas lama arko ,sirtaasna lama maqlo, midnana ma midho dhaliyo
Safarkii u dambeeyay isagu wuu ka duwanaa kuwii hore, oo marka horeba qaabka
loo agaasimay wuxuu xambaarsanaa fakir cusub oo qofeed oo hor leh, waxaxaana
ku baxay dhaqaale caqligu aanu masanuunin karin. Haddaba �si kastaba ha u
bilaabmee, waxaa saameeyay dhacdooyinka �cusub ee ku soo kordhay mandaqada,
dagaalka muqdisho awgii.. Booqashadaana marka laga tago soo dhaweynta iyo
naash-naashka kale, nuxurkeedu �wuxuu dhacday kulankii gaarka ahaa ee ay
wada yeesheen madaxweyne Kibaaki iyo madaxweyne Riyaale. . Farriintaas uu
siday Kibaaki waxay xambaarsanayd ��arrimo siyaasadeed oo aad u adag,
madaxweynuhuna warkiisii marna kuma soo qaadin wixii waqtigaas shirka gaarka
ah dhacay ee aan wasiiradiisuna la ogeyn., saxaafafada wuxuu u sheegay
halhaystii joogtada ahayd oo ahayd guul ayuu ku dhamaaday . Dadweynuhu
madaxweynahooda si fiican ayay u sii sagootiyaan, una soo dhaweeyaan. Hase
yeeshee Madaxweynuhu safaradiisa mugdiga kama saaro, oo xoor laba maalmood
ku shiikha ayay ku dambeeyaan iyo hirdan isaga iyo saxaafadda..

x).labada gole ee fulinta iyo wakiilada marka kowaad waa inay si midaysan
uga shaqeeyaan arrimaha qaranka. Mar labaadka waa laba gole oo
waajibaadkoodu kala duwanyahay, looguna talogalay inay is miisaamaan, isna
saxaan. Mar seddexaad waxay ka soo kala jeedaan dhammaan �axsaabtii kala
duwanaa,oo loo baahanyahay sharciyan in taladii ummaddu ka wada muuqato .
Bal haddaba eeg qodobada (53,90,113,114 )oo �asaas u ah waajibaadkooda iyo
wada shaqayntooda. Waxay tilmaamayaan �in madaxda sare ee hay�adaha dawladda
uu magacaabistooda leeyahay madaxweynuhiu, oggolaanshahooda, iyo
ansixintoodana �uu leeyahay golaha wakiiladu.
Madaxdaasu waa hantidhawrka guud, guddoomiyaha baanka dhexe, guddoomiyaha
iyo guddiga hayada shaqaalaha, xisaabbiyaha guud, Agaasimayaasha guud, iyo
taliyayaasha ciidamada iyo ku xigeenadooda. Imminka �dhammaan kursigay �ku �
fadhiyaan waa sharci daro. Ma sidaas ayaynu isaga daynaa �oo waxaynu ka
dhiganaa dhaqan �dastuurka ka sareeya, oo ka dambe ee madaxweyne ah ee
yimaadaana sidaas ayuu iska yeeelin, mise madaxweyne, dastuurkaad inoo
waafajin oo waad soo magacaabin, wakiiladuna way ansixin iyana sharcibay ku
fadhiyin. Aniga waxay ila tahay ta dambe , ta horena waxaan u arkaa xaaraan
iyo qarqoor, bal adna aan sugno sida kula tahay

kh) Laascaanood �gacanta Somaalilaand ayay ku jirtay 90% dabayaaqadii 2002.
waa taa ogeydeen oo wefdiga Somaliland ee salaadiinta,guurtida , siyaasiintu
ay muddo seddex bilood ah dhex fadhiyeen, ka talinayeen ,ka garnaqayeen.,
calankeenuna ka dul babanaayay. Maxaa ka dambeeyay? Waa tii uu habeen saqdii
dhexe madaxweynihii talo la'aan ku guureeyey , dagaal nacasnimo ahi qabsaday
.Maxaa ka dambeeyay? Waa kii maamulkii xarun uga dhigay Caynabo.
Dibdambeysana �looma soo hadal qaadin �wax �aan ka badnayn goolaaftan. Maxaa
ugu dambeeyay? �Caleemo saarkii ugu dambeeyay ee garaadka waxaa dheeraa quus
goyn. �Waa kii Cadde Muuuse si badheedh ah �u goolaaftamay, una �dhoola
tustay. Maalmahanna ficilo hor leh oo milatari ayuu la yimi. Cadde wuxuu
arkooday maamulkeena jilicsan , ee bahardaada. Maaha arrin la dhayalsado.
Talooyin:
Madaxweynha:
Madaxweyne, ma hawl yara xilkaad haysaa ,oo nin xil qaaday eed qaad, mar
labaadka �adaa mansabkan isu soo sharaxay ,dadkiina way ku doorteen. Mar
seddexaadka �ballamihii aad qaaday �maad fulin. Mar afraadka qodobada aan
kor ku soo sheegay waqtigaagii ayay giddi qaloocsameen ,qaar kalena
waqtigaagii ayay �hirgeli waayeen. Markaa walaw �aad madaxweynahayagii �
tahay ,sharafna naga mudan tahay .dhaliil weyn ayaa ku saaran, marar badanna
�qalad weyn oo siyaasadeed iyo sharciyeed �ayaad ka gashay ummaddan iyo
qarankaba.
Mudane madaxweyne , arrimaha aan kor ku soo xusay wax ka qabo oo sidaas wax
dheh ku odhan maayo ,oo hore ayaa badankooda layskala soo daalay, waa
talooyinka aan dadwaynaha iyo qaybaha kale ee bulshada u soo jeedin doono,
ee adiga �laba qodob uun baan tala kuugu soo jeedinaaya, oo u baahan in talo
midaysan oo loo dhan yahay wax lagaga qabto, adna aad hogaankeeda qabatid..
Waa arrinka isu kordhinta golaha guurtida, iyo arrimaha cusub ee siyaasadeed
ee mandaqada ku soo kordhay.
Madaxweyne, arrinka isukordhinta golaha guurtida, waxaa jira in hawshaa aad
ku dhaqaaqday aanay ka badnayn arrin kuugu muuqday ka ficil qaadasho, oo la
xidhiidha �doorashadii shirguddonka �ee golaha wakiilada, hase yeeshee
falkaa aad ku dhaqaaqday uu aad uga weynyahay, ugana culusyahay wax lagu
xintamo, balse uu yahay sharci jabin nooc aan taariikhda caalamka soo marin,
xataa kuwa ugu keligii talisaysnaa, oo waxaad noqotay qofkii ugu horeeyay ee
si qunyar ah subax uun iska yidhi� guurti isu kordhi�. Waxaa kale oo
ficiltankaasu �ina geyeysiiyay inaad �maxkamaddi wax kala xukumi lahayd
haddii lays qabsado wax kala saari lahayd aad tidhi lifaaq ii raaciya oo
xataa aad sugi wayday mar dhaw hakuuba xukuntee, sawirka khaldan ka daa.
Maxkamadda sare marnaba lagama filayn garsoor, oo beryahanba si gurracan �
ayay cadaalada uga janjeedhay, ee adna waxaad ka sii qaaday oo aad ka �
xayuubisay xataa magacii afka ahaa ee ay u ekayd..

Madaxweyne, waa dhaqanka , iyo curfiga madaxtinimo in uu masuulka sare
yeesho dusha.. Waxaan ku talinayaa inaad dadka iyo dalka badbaadisid oo aad �
la soo noqotid qoraalkii �isukordhinta ee aad u gudbisay golaha guurtida, ee
golaha wakiiladuna ay cod aqlabiyad ah ku diideen sharciyadiisa. kadibna la
tashatid waxgaradka ,salaadiinta , xukuumadaada, wakiilada,guddida
doorashooyinka, xisbigaaga udub, Xisbiyada mucaaridka, wixii aad caqli
moodid, iyo golaha guurtida laftooda, �taana aad ku beddeshid anaa lay
doortay, anaa garanaaya, �iyo wax la mid ah, dabadeena wixii oo aad
lafagurtay, oo laga midaysanyahay, aad qoraal u gudbisid ��golaha �
wakiilada. Waxaan qabaa inaanay waxba kaa xumaynayn wax ay kuu hagaajiyaan
mooyaane. Waa laga yaabaa inay qaar ku yidhaahdaan haddaad sidaa yeesho waa
laynaga badsanayaa.Kuwaas ha maqlin sidan ayaad ku badsanaysaa, guurtidana
ugu badinaysaa ,dadka iyo dalkuna ku badbaadayaan.

Arrinka isbeddelka xaaladda siyaasadeed ee caalamiga iyo goboleed ee ay soo
kordhisay dagaalada ka cusboonaaday Mogadisho iyo agagaarkeeda. oo saamenyn
weyn oo siyaasadeed inagu yeelanaaya waa in sida ugu dhakhsaha badan talo
midaysan �oo qaran laga yeeshaa, oo aan u adeegeen afkaaraha �iyo loolanka
siyaasadeed ee xisbiyeed..
Madaxweyne , adigoo hogaanka u haya, u yeedho intaad leedahay fikir ahaan
waa isugu dhawdihiin iyo intaad isleedahay waa u kala fogtihiin ee axsaabta
mucaarika, iyo intii waxgarad ah ee talo kordhinaysa ee ku kala jira qaybaha
kala duawan ee bulshada. Debadeed guudi midaysan ha la sameeyo oo markasta
la socda isbeddelada soo kordho, talo iyo go�aam midaysan �ha soo gaadheen
adna aad u guddoomisid.
Guurtida
Mudanayaasha golaha guurtida aad ayaad ugu mahadsantihiin hawlihii badnaa ee
qarankan u soo qabateen. In laydin xuso, laydin xurmeeyana markastana xaq
baa u leedihiin. Waxaase maanta meesha aan ku jirin oo lama filaan ummaddii
ku noqotay in aydun dantii qaranka iyo tii sharcigaba tiinii ka
horeysiiseen. Lama dan la'a oo hunguri siyaasadeed marwalba iyo meelwalba
waa joogaa. Haddaba waxaan idinkula talinayaa in aad sidan yeeshaan:
b) korodhsiga haddii laga maarmi waayo waa inuu noqdaa �waqti macquul ah oo
kooban oo si cilmiya loogu saleeyo inta aynu xallilayno arrimaha waaqiciga
ah ee ina horyaala,adkayn karana qabashada doorashada waqtigeedii, xag
farsamo,dhaqaale, iyo sharciba . Waqtigaasu kama badnaan karo haddaynu aad u
faxaaxsano sannad iyo laba sannadood muddada u dhaxaysa Insha allah, taasoo
aynu sharciyadda waafajinayno, golaha wakiiladuna inoo ansixiyaan.
Markaa mudanayaal, qoraalkii ku celiya madaxwaynaha. dabadeed ha u gudbiyo
golaha wakiilada. Iyaguna wixii macquul ah ha yeeleen, oo guurtidii ayaa isu
kordhisay ha ku beddalanto qaranka ayaa u kordhisay guurtidii
j) Mudanayaasha sharafta leh ee guurtida waxaan kale oo ka codsanaynaa in
aanay warbaahinta mar dambe �ka odhan, isukordhintayadu dastuurka ayay
waafaqsantahay


Golaha wakiilada
Aad baad ugu mahadsantihiin muddaddii aad �shaqaynayseen hawlaha badan ee
aad qabateen. Waxaa idin horyaala arrimo aad u badan oo qarankanu idiinka
sugaayo, waxaan filayaa inay wax badan oo aad qaban lahaydeen aanay idiin
saamaxayn durrufaha �idinku gadaaman awgeed waxaanse idinka codsanayaa
kolleyba in arriimahan soo socda wax ka qabataan:

1) In dastuurka �furtaan, wixii daldalool leh iyo wixii aan dalka iyo dadka
anfacayna ka beddeshaan, wixii wax u taraayana ku kordhisaan .Xeerarka badan
ee aad ku hamiyaysaan isagaa saldhig u ah ; isaga ku bilaaba. Waa ku �
guulaysanaysaan haddii eebe yidhaahdo; dadkuna waa idinku taageerayaan.
2) Waxaa iyana mudnaanta siisaan oo ugu horeysiisaan wixii xeer ah ee ku lug
leh dooroshooyinka, ha noqdo ka �Golaha guurtida, daldaloolooyinka xeerarkii
doorashooyinka, xeerarka �arrimiha axsaabta,xeerarka jihayn kara sidii ay
doorashooyinku cadaalad ugu dhici lahaayeen, xeerka diiwaangelinta
codbixiyayaasha. Waxaan arrimahaa ugu horreysiinayaa waa kuwa ugu badan ee
muranka sharci badanaa ka yimaado, oo markastana inugu keena carqalad.
Haddaan imminka aydaan tafatirin, khalakhal badan ina gelin kara, tubta aynu
haysano inaga leexin kara.

3)Mudanayaal, arrinka sharciyeed ee ku saabsan isukordhinta guurtida �,
waxaa qaadeen tallaabadii ugu wanaagsaneyd ee sharciyeed, �dalkana sidaas
ayay badbaadadiisu tahay. Isagoo go'aan halkaa yahay, haddana ha ka �daalina
qolooyinka kale ee wax idinla garan la�, in markasta wax tusaalaysaan ,una
caqli celisaan. Madaxweynaha u taga ,ha ka qoobqaadina, dhinac walba wax ugu
dhiga. u sheega in aanay ficil dhexdeena ah ummaddu,iyo qaranku inagaga
burburin. Waxaad u sheegtaan in wixii macquul ah lagugu diideyn, hase
yeeshee waddada sharciga ah lagu hagaajinaayo, si goleheena qiimaha badan ee
guurtidu iyagoo sharciya kursiga inoogu fadhiyaan. waxaan rajaynayaa in uu
aqbali doona, ilaahay ha garansiiyo.
4)Mdanayaal, xeerka doorashada golaha guurtida si dhakhso ah u soo saara.
Waxaan qabaa in aanu u hawl badnayn sida madaxweynuhu u sheegay, anna halkan
waxaan ka soo jeedinayaa fikirgayga sidaan u arko in qodobada ugu adag ee
xeerkan loo dhigi karo, waana sidan:

b) Waa in lagu soo doortaa qaabka doorashada tooska ah, ee tartanka axsaabta
t) Waa inay isku maalin qabsoomaan doorashada golaha deegaanka,iyo ta golaha
guurtidu oo noqonaysa badhtamaha December 2007 insha allah.
j) Waa in saamiyada gobolada loo qaybsadaa sidii golaha wakiilada, inta
diiwaangelinta codbixiyaha la helaayo
x) Waa in ay �warqad- doorasho oo �keliya wada leeyihiin doorashada golaha
deegaanka ,iyo doorashada golaha guurtida oo la kala dooranaayo magacyada
axsaabta
kh), Xisbiyaduna liiska magacyada musharixiinta golaha guurtida u soo
gudbiyaan guddida doorashooyinka oo goboleysan, halka golaha deegaanka loo
soo gudbinaayo isagoo deegaameysan ka hor waqtiga doorashada .
d). liiska waxaa loo kala horreysiinayaa sida loo kala helaayo, siday ahayd
doorashadii golaha deegaanka.
r) Axsaabtu golaha guurtida waxay u kala helayan saamiga uu mid weliba �
gobolkaa ka helo, halka golaha deegaanka loogu kala helaayo saamiyada
degmeda laga helo.
s). Qodobadu waxay saamaynayaan doorashada soo socota oo keliya, bacdamaa
kuwa dambe lagu xidhay diiwaangelinta'.
Xisbiyada mucaaridka
Xisbiyadeenna mucaaridku ma dedaal yarin. Waxaa dhab ah in aynaan marnaba
dadweynaheena ka hakran wacyi-gelin joogta ah iyo wax tusaalayn. Marnaba �
inamay dhibin inaynu mawaaqiifteena �kaga hakano caga juglayn inagaga
timaada xagga maamulka. Marnaba inamay hakin awooda qaran ee dhaqaale,
warbaahineed iyo maamul ee xisbiga xukuumadu istcimaalaayo. Marnaba inamay
wiiqin xaalada dhaqaale xumo ee ina haysataa iyo dadka oo aan weli u bislaan
qaabkan xisbiyada. Waxaase hubaal �ah in aynaan marnaba isu diyaarin
,tubteediina aynaan weli hayn sidii aynu maamulkan u beddeli lahayn insha
allah. Mustaqbalka soo socda sidaynu ummaddan uga badbaadin lahayn ilaahbaa
wax bedbaadshee xaaladahan adag ee horyaala. Sidan hadaynaan �wax ka
beddelin waxaa suuragal ah in ay �dalka qoladani sidan iyo si ka sii daran �
u sii dhex dabaalan doonaan, meel laga soo qabtana la waayi doono. Waa in
xisbiyada mucaaridku si midaysan, iyo si gaar gaar ahba laysugu yimaadaa,
kulano dhakhso ah la qabtaa, oo iyana isku habeeyaan, ummaddana ugu jeexaan
barnaamijkii ay dalkan ku hagi lahaayeen mustaqbalka, �hadii ilaahay la
qabto, maamulkanna loogu beddeli laha doorashada soo socota.
Xisbiga udub
Xisbiga udub waxaa ku jira �dad badan oo aan caqli xumayn, hase yeeshee
maamulkii aad dhisteen wuxuu raacay waddadii ugu habawsanayd ee ummad la
mariyo, idinkuna waxaa odhan kari waydeen waar waddo khaldan ayaa maraysaan
ee tubta toosan raaca..waxaan qabaa in ay �furantahay weli, in aad ku
tidhaahdaan �maamulkaa dhisteen, sidan aad ku socotaan �beddela. Hadday idin
yeeli waayaan laftiinu aydun gudihiina isbeddel xisbiga ah ku samaysaan oo
lafteedu noqon karta �dariiq labeeya (alternative) ama kaaba kan �ay wadaan
axsaabta mucaaridku oo isagaba lagu baxsan karo .
Dadweynaha
Dadwaynuhu iyagaa go�aanka kama dambaysta ah leh. Waa kuwa ay waxna ka
xumaanayaan waxna u wanaagsanaanayaan. Ma nasiib xumin oo ilaahay baynu
leenahay, dad wanaagsan oo daacad ahna waynu nahay. Mana nasiib fiicnin oo
ciddi aydun xilka u dhiibateen �waxay qaadeen waddo aad u khaldan. �Waxay ku
talaabsadeen wax yaabaha aan kor ku xusay, iyo qaar fara badan oo kale oo
idinkuba ogtihiin. Waxa loo bahan yahay Isbeddel. Isbedelkaana waxa looga
baahanyahay in aydun �idunku samaysaan. Mana ku talinaayo in uu
isbeddelkaasu ku yimaado �fawdad, nabadgalyo xumo iyo Khalkhal, waa inaa la
sugtaan �codkiina ��ay ka hadhsantahay waqtiga kooban. Waa inaad si wadar ah
oo geesinimo leh oo badbaadada dalku ku jirto, oo aad maamulkanna ku
tidhaahdaan maalintaas codkiinna aad bixinaysaan Maya, idin dooran mayno. oo
aad si dhab ah u tustaan abaalkooda sidii aynu ugu hungawnay. Maalintaas
qudha ayay gacantiina ku jirtaa inaad naftiina iyo dalkiina u hiilisaan, si
aydaan mar dambe isugu canaanan. Haddaad maalintaas sidaas yeeli weydaan
ilaahay inuguma keenee ,meel fog ayaydun ka doonidoontaan. Walaalayaal
doorta ciddii kale ee aad moodaan in ay dadkan iyo dalkan anfaci doonto.
Cidda aad dooranaysaan isagaa la iman doona qaabkii iyo siyaasaddii uu
dalkan ku hagaayo, kagana duwanaanaayo kuwan maanta jooga. Idinkaana markaas
qiimayndoona insha allah. Waxaanse halkan ku tilmaamayaa �in kooban oo aan u
arko in uu asaas,iyo saldhig u yahay qofka aynu u dooran doono haddii eebe
idmo hogaanka sare ee dalka.
Xubintaas �aad hogaanka ugu sareeya ee dalka u dooranaysaan kolay waa in
aanu noqon mid Talada, dhaqaalaha, iyo sharcigaba �iskii u xambaarta, balse
uu noqdaa mid leh maamul toosan oo dhaqaale, sharciguna si toos ah uu uga
madax bannaanyahay, talada dadka ururin kara,lehna go'aan adag �, oo aan
fududayn, ficil iyo xinna ku dhisnayn . Wixii uu ummadda la guddoonsadana
ficil u rogi kara, fulinna kara. Hawsha uu fuliyayna ay noqotaa mid cad oo
qof walba u muuqan karta.
Geb-gebo
Waxaan hadalkeygan gun uga dhigayayaa , �waxaynu arrimahan adag ee ina
horyaala kaga bixi karnaa waa midnimo buuxda oo gudaheena ah. Hoggaaminta
midnimadaasu waa xilka iyo waajibka cidda aynu markaas ka dhigano masuulka
sare oo ah madaxweynaa, inta kalena ay ku hareero joogto. Waxaynu ku kala
duwanaanaa waa �in ay noqotaa waxoogaaga tartanka ah, oo ah, anaa hasha
haaneedka qabanaaya oo dadka kaaga lisi og ee adigu misgeedka qabo, iyo anaa
qabanaaya, taasoo ah curfiga nidaamka aynu qaadanay ee dimoqraadiyada . oo
aan �turxaan lahayn.

Haddaba �anigoo aad u adkeynaaya in arrimaha ina horyaala ee saamaynta
deg-dega ah leh lagaga bixi karo talo mideysan, haddana waxaa muhiim ah in
arrimaha siyaasadeed gudo, debed ,iyo dhaqaale, �u baahanyihiin isbeddel,
iyo istraatiijiyad dhab ah oo ay hagaan maamul cusub oo aan kan maanta ahayn
oo heegan u noqda dhisida qarankan yar ee curdinka ah,.loona diyaar noqdo
axsaab iyo dadweynaba, in isbeddelkaas la sameeyo doorashada soo socota
insha allah.
.
Walaalayaal sida ula socotaan waqtiga madaxtooyadu ee shanta sano ahi waxay
u qaybsanyihin, sida dastuurkeenaba meelo kaga tilmaaman, laba weji oo ah
seddexda sano ee hore �oo lagu masalo �ta buurta la �koraayo, loona
baahanyaha in wax la qabto, iyo labada sano ee dambe oo ah ta la soo
daadegaayo. Imminka waxaynu �ku jirnaa labadii sano ee dambe,.Maamulkan
maanta jira waxaan ka sugnaa oo keliyi waa isagoo daadeggoodu innakana waxba
ina yeelin, iyaguna �aanay waxba isyeelin. Kuwa maanta u baahan �in la
ballamiyaa waa qolada dambe ee koraaya �insha allah .Markaas �Axsaabta
mucaaridka ayaa looga baahanyahay in ay isudiyaariyaan isbeddelkaas.
Dadweynaha waxaa looga baahanyahay in ay noqdaan kuwa isbeddelkas sameeya.
Labada gole ee baarlamaanka waxaa looga baahanyahy in ay Dastuurka furaan
,wixii xeer ah ee arrimahaas la xidhiidha ay dhammeystiraan iyagoo midaysan.
Ilaahay dhammaanteen talada toosan iyo tawfiiqda hayna garansiiyo.

Dr.Cabdi Aw Dahir Cali
Burco,Somaliland